του Μιλτιάδη Κωστάκου (συνταξιούχου καθηγητή)
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΦΙΛΙΠΠΙΑΔΑ τον Δεκέμβριο του 2002
- Να πιεις καφέ στον πλάτανο!
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΦΙΛΙΠΠΙΑΔΑ τον Δεκέμβριο του 2002
- Να πιεις καφέ στον πλάτανο!
Η φράση θα σήκωνε και δύο
και τρία ακόμη θαυμαστικά, γιατί η σημειολογία της για μας τους Φιλιππιαδιώτες
εκφράζει πολλά. Έχει γίνει σύνθημα και σύμβολο ενός ποιοτικότερου τρόπου ζωής
με κυρίαρχο γνώρισμα την ψυχική απόλαυση. Ιδιαίτερα για τους ξενιτεμένους
συμπατριώτες μας σημαίνει ακόμη περισσότερα πράγματα. Ο λόγος έχει να κάνει όχι
τόσο με τον καφέ όσο με τον πλάτανο. Ο καφές έχει τη δική του τη γνωστή
απόλαυση, διόλου ευκαταφρόνητη. Αλλά ο πλάτανος είναι το κάτι άλλο.
Και τι δεν περιέχει για μας αυτή η λέξη. Μην πάει ο
νους στα λεξικά. Τι να πει ένας ξερός ορισμός, οσοδήποτε κι αν είναι
επιστημονικά τεκμηριωμένος. Οι λέξεις είναι έννοιες που πέρα από αυτό που
κυριολεκτικά
σημαίνουν, στην πορεία και πάντα σε συνάρτηση με τον άνθρωπο προσλαμβάνουν στο περιεχόμενο τους και πολλά άλλα στοιχεία, ώστε η τελική τους σημασία συχνά απέχει πολύ από την αρχική.
- Να πιεις καφέ στον πλάτανο!
Στην αρχαία Αθήνα, λέει ο μύθος, μάλωσαν δύο θεοί, η Αθηνά και ο Ποσειδώνας, για το ποιος θα έχει υπό την προστασία του την πόλη. Μάλιστα για να καλοπιάσουντους Αθηναίους και να εξασφαλίσουν την προτίμηση τους ο καθένας για λογαριασμό του πρόσφεραν κι από ένα δώρο. ΟΠοσειδώναςχτύπησεμετηντρίαι-νάτου ένα βράχο καιτην άλλη στιγμή, λέει ο μύθος ξεπετάχτηκε ένα άσπρο άλογο,
όλο ομορφιά και χάρη. Το ίδιο έκανε και η Αθηνά. Αυτή χτύπησε με το δόρυ της
το χώμα κάτω κι αμέσως φύτρωσε μία ελιά με τους καρπούς επάνω της. Οι Αθηναίοι
εκτίμησαν ως καλύτερο το δώρο της Αθηνάς και την έκαναν πολιούχο, όπως λέμε
σήμερα. Μάλιστα από το όνομα της θεάς η πόλη ονομάστηκε Αθήνα.
σημαίνουν, στην πορεία και πάντα σε συνάρτηση με τον άνθρωπο προσλαμβάνουν στο περιεχόμενο τους και πολλά άλλα στοιχεία, ώστε η τελική τους σημασία συχνά απέχει πολύ από την αρχική.
- Να πιεις καφέ στον πλάτανο!
Στην αρχαία Αθήνα, λέει ο μύθος, μάλωσαν δύο θεοί, η Αθηνά και ο Ποσειδώνας, για το ποιος θα έχει υπό την προστασία του την πόλη. Μάλιστα για να καλοπιάσουντους Αθηναίους και να εξασφαλίσουν την προτίμηση τους ο καθένας για λογαριασμό του πρόσφεραν κι από ένα δώρο. ΟΠοσειδώναςχτύπησεμετηντρίαι-νάτου ένα βράχο καιτην άλλη στιγμή, λέει ο μύθος
Χαριτωμένος
μύθος! Σαν παραμυθάκι ευχάριστο. Αλλά στο βάθος έχει τη λογική του εξήγηση,
την αλήθεια. Οι μύθοι πλάστηκαν για να διδάξουν και να πουν ορισμένες αλήθειες
σε καιρούς που το πολιτιστικό επίπεδο ήταν χαμηλό και οι άνθρωποι δεν
πολυκαταλάβαιναν και πολλά πράγματα. Έλεγαν λοιπόν κάποιοι ευφυείς και
χαρισματικοί τους μύθους κι έτσι διδάσκονταν ο λαός. Ήταν βέβαια και η θρησκευτική
πίστη που έπαιζε το ρόλο της. Αλλά σε όλες τις εποχέςτο ιερατείο πάντα επενέβαινε
στα ανθρώπινα, μερικές φορές όμως για το συμφέρον και για άλλες σκοπιμότητες.
Στην
περίπτωση εδώ με την Αθήνα και τους δύο θεούς που μάλωναν μεταξύ τους, μπορούμε
να υποθέσουμε ότι η προτίμηση στην ελιά δεν οφείλετο στο σχετικό μύθο αλλά στην
αττική γη, όπου ευδοκιμεί η ελιά με το πολύτιμο λάδι της. Από τις ιδιότητες
της είναι πιθανόν ότι η ελιά έγινε σύμβολο ειρήνης στην αρχαιότητα.
Αν τώρα φαντασθούμε ότι ο ίδιος καυγάς θα γινόταν
στα πολύ παλιά χρόνια για τη δική μας
πόλη, τη Φιλιππιάδα, μπορούμε να είμαστε βέβαιοι πως το δέντρο που θα
προτιμούσαν οι προγονοί μας θα ήταν όχι η ελιά αλλά ο πλάτανος.
Κάνοντας
τους αναγκαίους συσχετισμούς θα καταλήξουμε εύκολα στο λογικό συμπέρασμα πως η
γη είναι εκείνη που προσδιορίζει τους όρους ζωής και τη μοίρα των ανθρώπων.
Στη Φιλιππιάδα ο πλάτανος
δεν αντιπροσωπεύει απλώς την ντόπια χλωρίδα. Δεν ξέρω τι γίνεται αλλού, γιατί
πλατάνια, βέβαια, υπάρχουν και σε πολλά άλλα μέρη της πατρίδας μας. Όμως εδώ
στην πόλη μας ο πλάτανος απόχτησε κοινωνικό χαρακτήρα. Στη συνείδηση όλων
αποτελεί πλέον κοινωνική οντότητα,. Κάθε άλλο παρά υπερβολική είναι η αποστροφή.
Πόσα και πόσα άψυχα, δέντρα, βουνά και ποτάμια δεντραγουδήθηκαν και δεν προσωποποιήθηκαν
στη λαϊκή μας παράδοση. Πολύ περισσότερο ο πλάτανος που αποτέλεσε μιαν αστείρευτη
πηγή έμπνευσης και ευαισθησίας με τη δύναμη καιτην υπερηφάνεια που αποπνέει.
Για τη Φιλιππιάδα ο πλάτανος είναι η ψυχή
της. Πάει καιρόςτώραπου στο διαλογισμό μου έρχεται επίμονο ένα όνειρο παράξενο,
σε δύο εικόνες. Να πω την αλήθεια δεν ξέρω αντο βλέπω στον ύπνο ή στον ξύπνιο
μου. Τόσο σημαδιακό που είναι.
Είμαστε, λέει, όλοι οι Φιλιππιαδιώτες ανεβασμένοι
σ' έναν πλάτανο κι από 'κει ψηλά απολαμβάνουμε το θέαμα, παρόμοια σαν τα που λιά που χιλιάδες τρυπώνουν
στο πυκνό φύλλωμα του. καιη ψυχή μας χαίρεται
και αγαλλιάζει.
Στη δεύτερη εικόνα πάλι είμαστε, λέει, τώρα
κάτω χαμηλά μέσα στις ρίζες του πλάτανου και, πράγμα παράξενο, βυζαίνουμε από
αυτές δροσιστικούς χυμούς κι αυτός από πάνου να απλώνει προστατευτικά τις
μεγάλες καταπράσινες φτερούγες του. Εδώ τελειώνει το όνειρο και το ξαναλέω:
μπερδεύομαι και δεν ξέρω να πως αν τις στιγμές αυτές κοιμάμαι ή ξυπνητός
ονειρεύομαι.
-
Να πιεις καφέστονπλάτανο!
Στην κεντρική πλατεία της πόλης μας είναι
ούτε ένα, ούτε δύο, εφτά μαζί πλατάνια. Οι κορυφές τους βγαίνουν πάνω από
σπιτάκια και καταστήματα και τα καλοκαίρια δημιουργούν έναν καταπράσινο θόλο,
αδιαπέραστο από τις καυτερές ακτίνες του ήλιου. Λέμε όμως συνεκδοχικά ο
πλάτανος αντί πλατανιά. Όπου η συνεκδοχή είναι σχήμα λόγου, κατά το οποίο αναφέρουμε
το ένα αντί των πολλών. Άλλωστε έχει επικρατήσει εδώ να λέμε «Θαταπούμε με
καφέ στον πλάτανο».
Καφές, λοιπόν, στον πλάτανο.
Το μικρό, το μικροαστικό μας όνειρο, ντόπιων και παρεπιδημούντων.
Να είναι καλοκαιρινό πρωινό,
περασμένες δέκα το πρωί. Να βγεις εκεί στο κεφαλόσκαλο, στην πλατεία. Να
περιφέρεις το βλέμμα ολόγυρα, να κάνεις ανίχνευση του χώρου. Απέναντι σου η
πλατεία, τραπέζια, καρέκλες και παρέες οι άνθρωποι. Γνωστοί σου και άγνωστοι.
Να κάνεις ελεύθερα την επιλογή σου. Να νιώσεις μέσα σου ως πρόγευση την ηδονή
που να καθίσεις. Εδώ, εκεί, λίγο πιο πέρα. Ποιο να είναι άραγε το κυρίαρχο
θέμα της ημέρας; Είναι πολιτικό, είναι κοινωνικό, ποδοσφαιρικό μήπως; Τι
τραβάει η ψυχή σου; Απ'όλαέχειη πλατεία. Για όλους υπάρχει μια θέση στο καθημερινό
θέατρο της αγοράς. Φτηνό το εισιτήριο. Ένα καφές, το πολύ δύο ποτά.
Κιαπό άσημος γίνεσαι κάποιος. Αποκτάς οντότητα. Σε βλέπουν οι περαστικοί
ολόγυρα. Έχει ρόλο στην πλατεία, έχεις λόγο και άποψη. Κι από πάνω ψηλά ο
πλάτανος, μια διακριτική και δροσιστική παρουσία, να τα διαφεντεύει όλα. Με
τον ίσκιο του και τη δροσιά του καταλαγιάζει τις όποιες διαφορές και τα πάθη,
υπαγορεύοντας το διάλογο και την ήρεμη στάση ζωής. Ακριβώς όπως στην αρχαία
αγορά των Αθηνών, όπου ο διάλογος στάθηκε το κυρίαρχο στοιχείο στην πολιτική
και κοινωνική ζωή.
Αυτός άλλωστε είναι και ένας από τους βασικούς
λόγους, που στη Φιλιππιάδα έλειψαν οι καυγάδες και τα εγκλήματα
που χαρακτηρίζουντις κλειστές και απομονωμένες κοινωνίες. Ο Πλάτανος ασφαλώς
κι έχει μεγάλη συμμετοχή με τον ενωτικό και κατευναστικό του ρόλο στα πνεύματα
και στις διαθέσεις. Είναι γνωστή εξάλλου η καταλυτική επίδραση που ασκεί το
φυσικό περιβάλλον στο χαρακτήρα καιτην ψυχοσύνθεση των ανθρώπων. Μπορεί να
λεχθεί με σιγουριά ότι ο πλάτανος αποτελεί από τα πιο όμορφα δείγματα στο
θαυμαστό δειγματολόγιο της Φύσης.
Δικαιολογημένη,
λοιπόν, η υπερηφάνεια μας για τον πλάτανο, που αν θυμηθούμε το μύθο με την
Αθηνά καιτον Ποσειδώνα θα καταλήγαμε στη σκέψη πως ο πλάτανος είναι δώρο θεού
στη Φιλιππιάδα. Του χρωστάμε τόσα πολλά κι ας μην τα καταλαβαίνουμε οι
περισσότεροι.
Κοντά
στα άλλα ο πλάτανος είναι ένα είδος ζωντανού αρχείου για την πόλη μας. Γενιές
ολόκληρες θήτεψαν υπό την σκέπη του. ανούσιες ακαδημαϊκές συζητήσεις, άπρεποι
αστεϊσμοί, ρητορείες του κάρου, όλα καταχωρήθηκαν στο βιβλίο της ζωής, που
καθημερινά γράφει ως μοναδικός και αψευδής μάρτυρας ο πλάτανος.
- Να
πιεις καφέ στον πλάτανο...
Νοσταλγία! Πόσο γλυκά μας πληγώνει η λέξη. Να είσαι
οτηνπολυθόρυβη πρωτεύουσα, να σέρνεις στα πόδια σου τις αλυσίδες μιας
αναπόδραστης ανάγκης που σε κρατά βασανιστικά μακριά απότοντόπο που ποθείς. Να
ζεις μια ζωή που δεν τη διάλεξες εσύ αλλά που σου επιβλήθηκε. Να σε τρομάζει η
σκέψη, η βεβαιότητα, πως είναι γραμμένο από τη μοίρα σου να μην αράξεις ποτέ
στην Ιθάκη σου. Να είσαι δικασμένος να βλέπεις και μόνο να
βλέπεις κάθε φορά για λίγο σαν άλλος Μωυσής τη γη της επαγγελίας σου. Να ζεις τη
λαχτάρα πάντα και να μετράς τις μέρες για το επόμενο ταξίδι σου να ξαναδείς το
πατρικό το σπίτι σου. Να ξαναδείς τον τόπο που γεννήθηκες. Ν' ανταμώσεις τους
παιδικούς σου φίλους να θυμηθείτε τα παλιά. Να ξαναπάρεις τους παλιούς δρόμους
και τα μονοπάτια, να ξαναζωντανέψει το όραμα των παιδικών σου χρόνων.
Να
ποιος είναι ο πιο μεγάλος, ο πιο αγιάτρευτος καημός.
Πόσο δίκαιο είχε ένας
ονειροπόλος απόδημος (ο γνωστός άγνωστος Κ.Κ.) ότανσ' ένατου παραλήρημα της
ψυχής έγραφε στις στήλες αυτού εδώ του περιοδικού, πριν από κάμποσο καιρό, πως
η μεγάλη του λαχτάρα, το μοναδικό όνειρο της ζωής του είναι να ευτυχήσει κάποτε
να κοιμάται στο χωριό του και κάθε πρωί να τον ξυπνά αντί για ξυπνητήρι ο
πετεινός της γειτονιάς του. άσχετα, θα πρόσθετα παρενθετικά, αν ο πετεινός στα
χρόνια που διανύουμε τείνει να γίνει είδος προς εξαφάνιση εξαιτίας της
αστικοποίησης καιτου δικού μας χώρου.
Αληθινά
και ανεξάρτητα από την παρένθεση, δεν διακρίνεις στην ψυχή του ονειροπόλου
φίλου μου κάτι απ' τον καημό του ομηρικού Οδυσσέα που ποθούσε να δει και
«καπνόν ανα-θρώσκοντα» απ' το αγαπημένο του νησί;
- Να πιεις καφέστονπλάτανο!
Το άκρον άωτο της
νοσταλγίας. Ένα γλυκό και άσωστο μαρτύριο που σ' αρέσει να το ζεις κι αυτό να
σε τυραννά.
Ν'
απολαμβάνεις το καφεδάκι σου και το ουζάκι σου παραδομένος στην μαγεία του
πλατάνου.
Εκεί στην αγαπημένη σου Φιλιππιάδα.
Αύγουστος 2002
Αύγουστος 2002
(από το περιοδικό του Συλλόγου Φιλιππιαδιωτών Αθήνας Η ΦΙΛΙΠΠΙΑΔΑ Δεκέμβριος 2002)
4 σχόλια:
από email που λάβαμε από τον Δήμο Ζηρού:
Σας προσκαλούµε να τιµήσετε µε την
παρουσία σας
τη Θεία Λειτουργία και Λιτάνευση
της εικόνας εορτασµού του πολιούχου της
Φιλιππιάδας,
Αγίου Βησσαρίωνα,
την Κυριακή 15 Σεπτεµβρίου 2013.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Σάββατο, 14 Σεπτεµβρίου 2013
19:30 µ.µ. Τέλεση Μέγα Εσπερινού
Κυριακή,15 Σεπτεµβρίου 2013
7:00 π.µ. Όρθρος και Θεία Λειτουργία
9:45 π.µ. Τέλος προσέλευσης επισήµων
10:30 π.µ Λιτάνευση Εικόνας
Παρακαλείται:
Το Αστυνοµικό Τµήµα όπως προβεί στα απαραίτητα
µέτρα τάξης και ρύθµισης της κυκλοφορίας.
Παράλληλες Εκδηλώσεις:
Γενικός τριήµερος σηµαιοστολισµός από την 8η πρωινή
ώρα της 13ης Σεπτεµβρίου µέχρι και την δύση ηλίου της
15ης Σεπτεµβρίου 2013.
Φωταγώγηση όλων των δηµόσιων ,δηµοτικών και
κοινοτικών καταστηµάτων καθώς και των καταστηµάτων
των Ν.Π.∆.∆. και των Τραπεζών κατά τις βραδινές ώρες
της 14ης και 15ης Σεπτεµβρίου
μας τα ζαλισατε με τις παρελασεις, για τα 300 στρεμματα ξυλα στα πασχεϊκα, στη ρωμια που κοπηκαν σε ενα μεσημερι δημος και δασαρχειο, εχετε να μας πειτε κατι???
τους ανακαλυψε ο δορυφορος με 2 διαδοχικες φωτογραφιες ενω μεχρι κ η δημοπρασια ηταν κανονισμενη, τα πηραν αγρινιωτες μονο για 15χιλιαρικα.
διορθωση: 23στρεμματα, 300 τοννοι ξυλα.
διορθωνω; 23 στρεμματα 300 τοννοι ξυλα.
Δημοσίευση σχολίου