9. Το κοτσέκι

 Μιλτιάδης Δ.Κωστάκος

Λόγος Β. Η ονομασία και η βούκουλα.

Εμείς παλιά << τω καιρώ εκείνω >> κοτσέκι λέγαμε – και λέμε – το γήπεδο, τον ανοιχτό δηλαδή χώρο στο κέντρο του χωριού. Έτσι το ‘λεγαν οι πατεράδες μας, έτσι το λέγαμε και εμείς τα παιδιά. 

-Που θα πας με ρώταγε η μάνα μου, 

-στο κοτσέκι της έλεγα εγώ.

  Έλα όμως που τώρα τελευταία, πριν δυο- τρία χρόνια για να ακριβολογούμε, ακούστηκαν κάτι άλλα πράγματα. Πως το κοτσέκι είναι, λέει, τούρκικη λέξη και σημαίνει αποθήκη για τα γεννήματα, καλαμπόκια και στάρια. Πως σε κάθε χωριό παλιού καιρού ο αγάς επί τουρκοκρατίας είχε τις αποθήκες του για να βάζει τα καλαμπόκια του, που έβγαζε από τα χωράφια του και από τον φόρο της δεκάτης από τους ραγιάδες. Αυτές οι αποθήκες λέγονταν κοτσέκια.

  Δεν μου ακουγόταν καλά. Εντάξει, για το ότι η λέξη ήταν τούρκικη, καμία αντίρρηση. Ούτε η πρώτη είναι ούτε η τελευταία είναι μέσα στο δικό μας λεξιλόγιο. Αλλά ότι το κοτσέκι ήταν αποθήκη και όχι το γήπεδο όπως ήξερα εγώ, αυτό όσο να κάνεις, ήταν ένα θέμα. Εύκολα δεν αποδέχεσαι μια τέτοια γλωσσική ανατροπή. Δεν ήταν ας πούμε το ζήτημα μια διόρθωση, ν’ αλλάξεις δηλαδή όπου είναι να λες κοτσέκι, να λες αποθήκη και σκόλασε το πράγμα. Εδώ έπρεπε να αλλάξει ένας ολόκληρος γλωσσικός κώδικας εποχής. Το κοτσέκι ως εννοιολογικός όρος ήταν ο βασικός γλωσσικός άξονας, το κέντρο, γύρω  από τον οποίο χτίστηκε στην καθημερινή μας τότε κουβέντα ενας ολόκληρος εννοιολογικός κόσμος από πλήθος συμφραζόμενες δευτερεύουσες λέξεις. Πώς να τα διαγράψεις όλα αυτά με μια μονοκονδυλιά! Είναι σα να σου λένε πως δε λέγεσαι, δεν ονομάζεσαι, έτσι αλλά αλλιώς.

Το πράγμα ήθελε σκέψη.

  Ευτυχώς που λόγω της ιδιότητας μου ως δασκάλου και μάλιστα φιλόλογου, είχα μια μεγαλύτερη εξοικείωση από τον
καθένα σε θέματα γλώσσας. Αυτό ήταν που με βοήθησε.

Έβαλα τα πράγματα κάτω και τα πήρα με τη σειρά, να ξετυλίξω το κουβάρι.

  Πράγματι, Τουρκοκρατία, ως γνωστόν είχαμε εμείς εδώ ως τα 1912.

Να καταλάβετε, ο πατέρας μου ήταν γεννηθείς το 1910. ένα αυτό. Αναγυρίζοντας μέσα μου τα παλιά ήρθε ολομπροστά η επίμαχη εικόνα με το κοτσέκι. Παρατήρησα όμως και κάτι άλλο που ως τώρα που γράφω δεν το ανέφερα. Δίπλα στο κοτσέκι, στο γήπεδο δηλαδή ήταν  ένα μεγάλο πέτρινο χτίσμα, βούκουλα, το λέγαμε. Αφύσικα μεγάλο για να είναι σπίτι, καθώς είχε κάτι μεγάλα παράθυρα και μια τεράστια πόρτα που χώραγε δυο και τρεις για να μπουν ταυτόχρονα. Εννοείται πως κουφώματα, τζάμια δηλαδή και ξύλα, δεν υπήρχαν από την παλαιότητα του κτιρίου και την κατά καιρούς αχρησία του, που ως γνωστόν επιφέρουν τις αναπόφευκτες φυσικές φθορές και καταστροφές από τον ανθρώπινο παράγοντα αυτές.

  Το λέγαμε << βούκουλα >>, σπίτι που έμενε ο βουκόλος του χωριού, ο τσοπάνης, που φύλαγε και βοσκούσε τα ζώα των χωριανών. Παλιός άτυπος θεσμός που ξεπεράστηκε από τις εξελίξεις στη συνέχεια.

  Να πούμε και κάτι σχετικά με το χτίσμα αυτό, τη βούκουλα.

  Για τη ιστορία. Καθώς ήταν έρημο και εγκαταλειμμένο, τα χρόνια εκείνα χρησίμευε για μας τα παιδιά ως καταφύγιο, για να προστατευόμαστε από την βροχή ή από την πολύ ζέστη τα καλοκαίρια, τόσο μεγάλο που ήταν. Παίζαμε κιόλας μέσα σ’ αυτό, παλεύαμε μεταξύ μας ποιος θα ρίξει κάτω τον άλλο . αστειευόμασταν και πειραζόμασταν, φτύναμε μέσα- μέσα ο ένας τον άλλο, βριζόμασταν καμιά φορά και τσακωνόμασταν και όσο για το λεξιλόγιο , το παρά- λεξιλόγιο, καταλαβαίνετε, τώρα, από κουβέντες, ήταν διανθισμένο.

Ήταν η κουλτούρα μας, όσο και αν σα φανεί παράξενο.

Και να σας πω και κάτι. Καλό ήταν που συμπεριφερόμασταν έτσι. Με τον τρόπο δηλαδή που σας περιέγραψα. Έπρεπε να περάσουμε και από αυτό το στάδιο. Να ωριμάσουμε και να ξορκίσουμε μέσα μας τις κακοδαιμονίες από τη φτώχεια και τις παντοειδείς στερήσεις. Η Βούκουλα, για την οποία μιλάμε τώρα, με την αποπνικτική μπόχα που αιωρούνταν και πλανιόταν στο χώρο εκείνο, την καβαλίνα, από την παλιά σκόνη από τις κοπριές των ζώων που σταβλίζονταν μέσα εκεί από παλιά, που μας έπνιγε στο λαιμό, αυτή η Βούκουλα μαζί με το κοτσέκι δίπλα καθώς και άλλα μέρη, όπου συχνάζαμε τότε, όλα αυτά αποτέλεσαν για εμάς το κολαστήρια αλλά και το καθαρτήριο τελικά για τα κορμιά μας και για τις ψυχές μας.

  Παιδεμός σωμάτων και ψυχών, για να βγούμε αργότερα έξω στην κοινωνία με τις όποιες στο μεταξύ αβαρίες σωματικές και ψυχικές. Αλλά σκληρά διαπαιδαγωγημένοι και αυστηρά χειραγωγημένοι στο κοινωνικό εργαστήρι, όπου η κάθε γενιά πλάθεται και σφυρηλατείται συμφώνα με τις ανάγκες και τα ισχύοντα πρότυπα.

 Ώστε αυτό το μουντό και άθλιο απομεινάρι από ένα θλιβερό παρελθόν, η Βουκουλα, ήταν το κοτσέκι. Ας πάει στο καλό . Λάθος ξελάθος εμείς για κοτσέκι έχουμε το γήπεδο. Αυτό λατρέψαμε και αυτό θυμούμαστε.

    Συνεχίζουμε…

Αύγουστος 2015

Διακρίνεται πίσω από τα παιδιά το ΚΟΤΣΕΚΙ η ΒΟΥΚΟΥΛΑ .Η φωτογραφία είναι αρχές δεκαετίας του 50 από το αρχείο του Φαίδωνα Κακάβα