13.Δημοτικό Σχολείο Παλιάς Φιλιππιάδας

του Μιλτιάδη Δ.Κωστάκου

«Σεβαστοί μου δάσκαλοι…»

Σεβασμός! Αυτό το συναίσθημα ταιριάζει στον μαθητή προς τον δάσκαλό του. Συναίσθημα λίγο περίεργο και γι’ αυτό δυσνόητο, αλλά υπαρκτό. Περισσότερο νιώθουμε τον σεβασμό παρά τον καταλαβαίνουμε.

Λένε πως οι άνθρωποι υπό συνθήκες έντονης ψυχικής και πνευματικής έξαρσης επικοινωνούν με τα πνεύματα προσφιλών τους νεκρών. Λένε. Πάντως εγώ την ώρα ετούτη που γράφω, ανεξάρτητα αν αληθεύει ή όχι, ο λόγος, έχω την αίσθηση ότι δίπλα μου παρευρίσκονται οι δυο παλιοί μου δάσκαλοι, συγχωρεμένοι από χρόνια, αντρόγυνο στη ζωή, ο Γιώργος και η Βιργινία Κακάβα.

ο Γιώργος και η Βιργινία Κακάβα

Τους ονοματίζω, θεωρώντας ότι δεν είναι πρέπον ως παλιός μαθητής τους να τους παρακάμψω ανώνυμα, κάτι που η συνείδηση μου επ’ ουδενί λόγω θα μου το επέτρεπε.

Σε κάθε περίπτωση ο σεβασμός πρέπει να εκδηλώνεται έμπρακτα και επώνυμα. Αλλιώς οι ανθρώπινες σχέσεις είναι μάταιες, όταν τις χαρακτηρίζει η αχαριστία.

Ειδικότερα στη σχέση μαθητών και δασκάλων η έκφραση της ευγνωμοσύνης των μεν προς τους δε, συν τοις άλλοις, φανερώνει ποιότητα ήθους, προϊόν εσωτερικής καλλιέργειας και ψυχικής ανάτασης.

Για τους παλιούς μου δασκάλους μπορώ να πω ότι μιλάω εξ ονόματος της αμέτρητης στρατιάς των μαθητών που μαθήτεψαν κοντά τους. Έχω ακούσει ο ίδιος με τα αυτιά μου εγκωμιαστικά σχόλια γι’ αυτούς από ανθρώπους που τότε θεωρούνταν οι κεφαλές του χωριού, παλιοί μαθητές τους και οι ίδιοι.

 Και όταν μιλάει η Ιστορία περιττεύει κάθε λόγος.

Μπορεί ωστόσο κάποιοι μαθητές τους να έχουν τυχόν κάποιο παράπονο για άδικη ενδεχομένως μεταχείριση. Οι πάντες όμως θα ομολογήσουν ότι τα γράμματα που έμαθαν από τους δυο αυτούς συγκεκριμένους δασκάλους ήταν γράμματα καλά και στέρια.

Κοντά σε αυτά μνημονεύω τους παλιούς μου δασκάλους και για έναν πρόσθετο λόγο. Οι δυο τους έδεσαν τη μοίρα τους με την Παλιά Φιλιππιάδα, της οποίας πλέον είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της.

Πέρασαν και άλλοι δάσκαλοι ύστερα από αυτούς στη θέση τους, καλοί και αξιόλογοι, η θύμηση τους όμως για κάποιους λόγους ξεθώριασε με το χρόνο. Το πολύ- πολύ να αναφέρονται περιστασιακά, όταν η κουβέντα το φέρνει γι’ αυτούς. Ίσως να ήταν λιγοστή η θητεία τους στο χωριό. Ίσως πάλι να υπηρέτησαν σε κατοπινότερα χρόνια, οπότε ο δάσκαλος ως αξία είχε εκπέσει στο χρηματιστήριο κοινωνικών αξιών.

Δεν ξέρω να πω, το θέμα χρήζει ιδιαίτερης μελέτης.

Ένα ωστόσο είναι βέβαιο. Ο Γιώργος και η Βιργινία Κακάβα ως δάσκαλοι υπήρξαν εμβληματικοί, σχεδόν μυθικοί, εκεί στην Παλιά Φιλιππιάδα, σε μια μικρή κοινωνία των αρχών του 20^ου αιώνα, που πάλευε να απαλλαγεί από τις δεισιδαιμονίες και τις προλήψεις και αναζητούσε τους καινούργιους μύθους και τα καινούργια πρότυπα. Να βγει από το σκοτάδι στο φως μιας νέας χαραυγής.

Ποιοι όμως ήταν ο Γιώργος και η Βιργινία Κακάβα ως άνθρωποι και δάσκαλοι, Θα επιχειρήσω να τους παρουσιάσω στις πιο χαρακτηριστικές πλευρές της προσωπικότητάς τους, όπως εγώ τους έζησα. Με την επισημείωση ότι η μαρτυρία μου αυτή εδώ είναι εκ των πραγμάτων πολύ συνοπτική και ως εκ τούτου δεν επέχει θέση βιογραφίας τους.

Ως αντρόγυνο ήταν πολύ αφοσιωμένοι ο ένας στον άλλο. Ποτέ δεν τους είδαμε και δεν τους ακούσαμε να καβγαδίζουν οι δυο  τους. Το χωριό ήταν μικρό και άλλωστε το σπίτι τους ήταν στην άκρη του δημοσίου δρόμου, έτσι ώστε ήταν εκτεθειμένοι ούτως ή άλλως στην κοινή θέα και το καθετί που θα συνέβαινε μεταξύ τους θα γινόταν άμεσα αντιληπτό.

Επιπλέον ήταν ολοφάνερο ότι εκτός των άλλων τους συνέδεε μια πνευματική σχέση και μια ταύτιση ως προς τον σκοπό της αποστολής τους, που δεν ήταν άλλος από το να μάθουν τους μαθητές τους γράμματα και να τους χειραγωγήσουν σωστά στη ζωή τους, θεωρώντας το έργο τους προσφορά ευρύτερα κοινωνική. Να βοηθήσουν τα παιδιά αλλά και τους γονείς τους μέσα από αυτά.

Είμαι σε θέση αυτό να το επιβεβαιώσω δια μακρών.

Αρκούμαι σε ένα δυο παραδείγματα.

Δεν είδα, εγώ τουλάχιστον, και δεν άκουσα κάποιον δάσκαλο εκείνα τα χρόνια να εργάζεται χειρωνακτικά, να μαστορεύει δηλαδή με το πριόνι και το σκεπάρνι για να επισκευάζει πορτοπαράθυρα και κλειδαριές του σχολείου στον ελεύθερο χρόνο του. Όπως δεν ξέρω κανένα που να έφκιαχνε χάρτες ανάγλυφους σε ξύλινα πλαίσια, ανακατεύοντας μάλιστα χρώματα με ασπράδια και κρόκους αβγών. Αυτά τα πράγματα δεν είναι συνηθισμένα και ο Γιώργος Κακάβας καταγίνονταν συνέχεια με αυτά. Του έπιαναν τα χέρια, θα πεις. Άλλο αυτό.

Έπειτα μου είχε κάνει εντύπωση και το εξής. Κάθε φορά τις ώρες που δεν είχαμε σχολείο τότε, και τύχαινε να περνάω από το σπίτι του, έβλεπα τον δάσκαλο σκυμμένο να διαβάζει βιβλία με τις ώρες.

Πώς να μην ανταποκριθεί στο έργο του στο σχολείο ένας τέτοιος δάσκαλος!

Ακόμη και οι συνάδελφοι του είχαν να λένε στα κατοπινά χρόνια για την πνευματικότητα που χαρακτήριζε τη συμπεριφορά του Γιώργου Κακάβα με τις πολύπλευρες γνώσεις που κατείχε.

Χρειάστηκε να περάσουν χρόνια ολόκληρα για να καταλάβω ότι οι ξυλιές που μας έδινε με τη βέργα στις παλάμες μας ήταν κι αυτές μέσα στην ανύσταχτη θέληση του να μας μάθει γράμματα. Αλλιώς δε γινόταν. Το καταλάβαινε και το ήξερε ο σοφός  δάσκαλος. Και ως απόδειξη, για να μην θεωρηθεί ότι έκανε διακρίσεις δε δίσταζε να τιμωρεί και μάλιστα παραδειγματικά τα τρία παιδιά του, συμμαθητές μας στο ίδιο σχολείο. Σε σημείο μάλιστα που εγώ τα λυπόμουν, γιατί ήταν αλήθεια ότι τα παραπτώματά τους συγκριτικά με εμάς των αλλωνών, δε δικαιολογούσαν την αυστηρότητα της τιμωρίας που υφίσταντο, 

Τώρα το έτερον ήμισυ του διδασκαλικού ζεύγους, η κυρία Βιργινία Κακάβα. Όσα είπαμε για τον ζήλο και την εκπαιδευτική επάρκεια για τον σύζυγο της ισχύουν και για την ίδια.

Οι όποιες μεταξύ τους διαφορές εντοπίζονταν στο στυλ, στο τακτ που λέμε. Η κυρία Βιργινία είχε φινέτσα και στόφα σε όλα της, σε αντίθεση από τον Γιώργο Κακάβα, που ήταν στοχαστικός και κάπως ¨βαρύς¨ στη συμπεριφορά του και στον τρόπο διδασκαλίας του, όπως αυστηρή και βαριά ήταν η προφορά του, η φωνή του.

Η κυρά- δασκάλα μας είχε κομψότητα και χάρη και όταν μας φιλοδωρούσε με τη βέργα, χωρίς να υστερεί σε αυστηρότητα και σοβαρότητα, είπαμε, ήταν από την ίδια πάστα οι δυο τους φκιαγμένοι, πλην όμως από διαφορετικά καλούπια. 

Αρχοντική στη θωριά και στους τρόπους της έδειχνε με την πρώτη ότι είχε καλή ανατροφή και, θα έλεγα, αριστοκρατική κάπως. Κι εκείνα τα γυαλιά μυωπίας που φορούσε ενίσχυαν την πνευματικότητα της.

Άριστη στη γνώση της ύλης των μαθημάτων κατά τη διδασκαλία της, πλεονεκτούσε έναντι του άντρα της στη φωνή που διέθετε. Είχε μια εξαίσια φωνή, κάπως ένρινη θυμάμαι, που όμως τόνιζε τη μελωδικότητα στο ηχόχρωμα της με μια ξεχωριστή στιλπνότητα, μια γυαλάδα, που προδιέθετε ευχάριστα τον ακροατή της.

Ιδιαίτερα αυτή η εντύπωση γινόταν περισσότερο αισθητή, όταν τραγουδούσε διάφορα σχολικά τραγούδια και θρησκευτικά τροπάρια. Ήταν χάρμα, πραγματική απόλαυση, να την άκουγες κάτι τέτοιες στιγμές .

Σίγουρα κ κυρία Βιργινία, η παλιά μας δασκάλα, αδικήθηκε που δεν έγινε τραγουδίστρια. Λέω κι αυτό και ας είναι κάπως πεζό.

Σεβαστοί μου δάσκαλοι, θα σταματήσω εδώ φοβούμενος, μήπως τελικά βλάψω με τα πολλά την υστεροφημία σας αντί να την ωφελήσω.

Όπως και να έχει το πράγμα να ξέρετε ότι το πέρασμα σας από ετούτη εδώ κάτω τη ζωή μόνο μάταιο δεν υπήρξε.

Σας το διαβεβαιώνω εγώ ο παλιός σας μαθητής, που τόσα πολλά σας οφείλω.

Με το φως της γνώσης σας, με την αλύγιστη θέληση που σας χαρακτήριζε και με το έργο σας συνολικά, βοηθήσατε ένα ολόκληρο χωριό να ξεκολλήσει από το τέλμα της αμάθειας και της δυστυχίας, βάζοντας τα θεμέλια για μια καλύτερη ζωή και για ένα καλύτερο μέλλον για τις κατοπινές γενιές.

Μπορείτε από εκεί πάνω που τώρα είστε να υπερηφανεύεστε γι’ αυτό.

  Οκτώβριος 2015   

  Μιλτιάδης Δ. Κωστάκος